Testament – rodzaje i wskazówki odnośnie zapisów

Najprościej mówiąc testament jest to rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. W naszym kraju, choć mało jeszcze popularna forma, to zyskuje coraz większe grono zwolenników.

Pamiętajmy, że testament może być spisany tylko przez osobę mającą świadomość i swobodę jego sporządzenia.

Skład spadku nie ma wpływu na formę w jakiej powinien być sporządzony testament.
Co to znaczy?
Jeśli do przeniesienia własności nieruchomości (np. sprzedaż, darowizna, zamiana) niezbędne jest zachowanie formy aktu notarialnego, a bez zachowania takiej formy umowa przenosząca własność jest nieważna, to testament nie musi być sporządzony w formie aktu notarialnego, jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość.

Rodzaje testamentów

W Polsce występują dwa rodzaje testamentów, zwykłe: własnoręczny, notarialny i allograficzny oraz testamenty szczególne: ustny, podróżny i wojskowy.

Testamenty zwykłe:

Testament odręczny (własnoręczny in. holograficzny) to najprostsza forma testamentu. Nie musimy nikogo o nim informować, ponosić kosztów ani nikomu go przekazywać.
Należy jednak pamiętać, że prawidłowo sporządzony testament własnoręczny musi spełniać trzy warunki:
1. zostać w całości sporządzony własnoręcznie, nie może zatem zostać spisany na komputerze albo przez inną osobę, a następnie tylko przez nas własnoręcznie podpisany, ponieważ tak sporządzony testament będzie nieważny
2. zawierać podpis osoby, która go sporządziła – podpis musi być własnoręczny, powinien obejmować imię i nazwisko sporządzającego i zostać zamieszczony pod treścią testamentu. Należy pamiętać, że podpisem nie są inicjały ani parafa. Testament bez własnoręcznego podpisu jest nieważny
3. zawierać datę jego sporządzenia – data musi być wpisana własnoręcznie i może znajdować się w dowolnym miejscu testamentu, powinna jednak zostać zamieszczona przed własnoręcznym podpisem. Warto wskazać, że brak daty nie powoduje nieważności testamentu, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do tego, że osoba sporządzająca miała zdolność testowania, nie ma wątpliwości co do treści dokumentu bądź wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Testament notarialny – sporządzany jest przez notariusza. Jest najbezpieczniejszą i najpewniejszą formą sporządzenia testamentu, ponieważ jest trudny do podważenia, a ryzyko jego nieważności czy bezskuteczności jest praktycznie wyeliminowane.

Testament allograficzny – polega na ustnym oświadczeniu ostatniej woli wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch świadków.

Testamenty szczególne:

Testament ustny– sporządzany jest przez ustne oświadczenie ostatniej woli, złożone w jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Zostaje on sporządzony z chwilą złożenia oświadczenia, aby jednak był skuteczny, konieczne jest stwierdzenie jego treści poprzez spisanie go w odpowiedni sposób przez jednego ze świadków lub osobę trzecią. Testament ten może być sporządzony tylko w dwóch przypadkach: istnienia obawy rychłej śmierci lub wystąpienia szczególnych okoliczności, na skutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe albo bardzo utrudnione.

Testament podróżny – może być sporządzony podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym, przez oświadczenie złożone wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków.

Testament wojskowy – może być sporządzony m. in. przez żołnierzy i tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli.

Co powinno znaleźć się w testamencie? Rozrządzenia testamentowe

Rozrządzenia testamentowe to nic innego, jak wyrażenie swojej ostatniej woli w treści testamentu. Osoba sporządzająca testament, nazywana również spadkodawcą lub testatorem, może rozrządzić całym swoim majątkiem na wypadek śmierci. W szczególności może powołać spadkobierców, dokonać zapisów lub poleceń, albo też ustanowić wykonawcę testamentu. Jednakże podstawowym i najważniejszym rozrządzeniem testamentowym jest ustanowienie spadkobiercy.

Jak wskazać spadkobiercę w testamencie?

Spadkodawca musi osobiście wskazać spadkobiercę w testamencie. Nie jest zatem możliwe, aby upoważnić inną osobę, która zdecydowałaby za nas, kto będzie naszym spadkobiercą. Powołaną do dziedziczenia może być każda osoba wskazana przez spadkodawcę, zarówno z kręgu krewnych np. dzieci, wnuki, rodzeństwo, rodzice, jak też małżonek, lub osoba obca np. przyjaciel, konkubina, sąsiad, albo też osoba prawna. Jedynym warunkiem bycia spadkobiercą jest zdolność do dziedziczenia, co oznacza, że osoba taka musi żyć lub istnieć w chwili śmierci spadkodawcy. Wyjątek stanowi powołane w testamencie dziecko poczęte, które będzie dziedziczyło pod warunkiem, że urodzi się żywe.

Spadkobierca musi być tak określony, aby na podstawie samej treści testamentu było możliwe jego zidentyfikowanie. Najlepszym rozwiązaniem będzie podanie imienia (imion) i nazwiska osoby powołanej, zaś w przypadku osoby prawnej, jej nazwy (np. nazwa firmy, fundacji). Nie ma przeszkód do wskazania spadkobiercy opisowo, należy jednak pamiętać, żeby można było w sposób niebudzący wątpliwości ustalić taką osobę, np. „moja najmłodsza córka”, „mój najlepszy od czasów szkoły podstawowej przyjaciel Emil ”. Jeżeli spadkobiercy nie będzie można bez najmniejszych wątpliwości zindywidualizować, to taki testament będzie bezskuteczny.

Jak napisać testament?

Spisując testament, nie musimy używać ściśle określonych słów dla wskazania spadkobiercy. Dopuszczalne jest użycie jakichkolwiek określeń, z których wynika wola powołania do dziedziczenia. Można posłużyć się zwrotami „przekazuję mój majątek …, „przeznaczam wszystkie zgromadzone swoje dobra mojemu …”.

Można powołać do dziedziczenia jedną lub kilka osób i dowolnie określić wielkość przypadających im udziałów w spadku. Określenie wielkości udziałów dokonujemy w sposób wyraźny, np. „do całości spadku powołuję syna i córkę w częściach równych po 1/2 części” albo „do całości spadku powołuję syna w 3/4 częściach i córkę w 1/4 części”. Jeśli natomiast udziały przypadające spadkobiercom nie zostaną przez testatora wyraźnie zapisane w testamencie, to zgodnie z zasadami prawa, dzieci będą dziedziczyć w częściach równych.

Jak wydziedziczyć spadkobiercę?

Treścią testamentu może być objęte również wydziedziczenie spadkobiercy. Co to właściwie oznacza? W języku potocznym „wydziedziczenie” obejmuje wszystkie przypadki, w których spadkodawca pozbawia niektórych swoich spadkobierców udziału w spadku. Wydziedziczenie w potocznym znaczeniu występuje bardzo często. Są to takie sytuacje, gdy powołujemy do dziedziczenia tylko jedno z dwojga dzieci, albo cały majątek zapisujemy na rzecz żony i wówczas dzieci nie dostają części spadku, który by im ustawowo przypadał.

Wydziedziczenie we właściwym znaczeniu to pozbawienie zstępnych (czyli dzieci, wnuków, prawnuków) a także małżonka i rodziców, prawa do zachowku. Oznacza to, że osoby, które zostają wydziedziczone, oprócz tego, że nie otrzymują spadku, to również nie mogą ubiegać się o żadne spłaty od tych osób, które zostały powołane w testamencie. Pozbawienie prawa do zachowku stanowi najsurowszą karę w stosunku do spadkobiercy, który postępuje w sposób naganny. W związku z tym nie może być powodem wydziedziczenia fakt, że dany spadkobierca jest dobrze sytuowany, posiada mieszkanie czy dom i tylko z tego powodu zostanie wydziedziczony.

Przyczyny wydziedziczenia ściśle określają przepisy prawa:

– uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, chodzi o takie zachowanie, którego osoba sporządzająca testament nie akceptuje np. nadużywanie alkoholu, ciągłe uchylanie się od pracy, zażywanie narkotyków, hazard itp.,

– dopuszczenie się wobec spadkodawcy albo wobec najbliższej mu osoby przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, w tym przypadku wystarczy jedno zdarzenie -popełnienie określonego przestępstwa czy też taka obraza czci, której spadkodawca nie jest w stanie wybaczyć,

– uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych i ten stan musi trwać np. stałe nieutrzymywanie żadnych kontaktów, ciągły brak opieki i pomocy niedołężnemu rodzicowi.

Wydziedziczenia dokonujemy wyłącznie w testamencie, a przyczyna musi być jasno określona, z podaniem przykładów niegodnego postępowania spadkobiercy.

Warunki i terminy w testamencie

Spadkodawca przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego nie może zastrzec warunku lub terminu.

Często z takimi zapisami spotykamy się w filmach, jednak w naszym prawie zapisy takie nie obowiązują.

Nie można uzależniać przekazania określonego w testamencie przedmiotu przykładowo od dostania się obdarowanego na studia czy zamążpójścia. Gdyby nawet do takiego zastrzeżenia doszło, to i tak będzie się przyjmowało, że określony warunek lub termin nie istnieją.

Treści związanych z testamentami oczywiście nie wyczerpałam, dlatego też w kolejnym artykule jeszcze spora dawka informacji na ten temat. Natomiast jeśli macie jakieś szczegółowe pytania, to najlepszym doradcą będzie w tym wypadku notariusz.